Ustanowiony w 2003 r. jako wyraz narodowej pamięci o obywatelach polskich deportowanych w latach 1939-1956 na Syberię, do Kazachstanu i północnej Rosji, w hołdzie dla ich męczeństwa oraz wierności ideałom wolności i niepodległości.

Nadawany jest osobom, które w chwili deportacji posiadały obywatelstwo polskie oraz dzieciom tych osób urodzonych na zesłaniu. Krzyż może być także nadawany osobom, które były więzione w łagrach i miejscach zsyłek jako obywatele polscy, a w chwili nadawania im Krzyża posiadają obywatelstwo innego państwa. Krzyż nadawany jest osobom żyjącym w dniu wejścia w życie ustawy o jego ustanowieniu, to jest w dniu 1 stycznia 2004 r.

Odznakę Krzyża Zesłańców Sybiru mogą wręczać: Prezes Rady Ministrów, ministrowie, kierownicy centralnych urzędów, wojewodowie oraz ich zastępcy.

Prezydent RP może upoważnić inną, wskazaną imiennie osobę do jednorazowego wręczenia, w jego imieniu, odznak nadanego Krzyża Zesłańców Sybiru.